Note: the cover page has the following subheader in French: “Un pèlerinage a Angkor, poème composé par Oknha Suttantaprija IN, 1ere édition, tirage 3,000 exemplaires”[A pilgrimage to Angkor, poem by Oknha Suttantaprija IN, 1st edition [of this version, not the full poem], 3,000 copies print run].
Introduction
ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ បានបោះពុម្ពផ្សាយអត្ថបទ “ពាក្យកាព្យ និរាសនគរវត្ត” នេះ រួចម្តងមកហើយ គឺផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្ដី កម្ពុជសុរិយា ឆ្នាំ ១៩៣៤ លេខ ៧‑៨-៩។ កាលគ្រានោះ អ្នកនិពន្ធនៃពាក្យកាព្យ បានយកសំណៅមកប្រគល់ឲ្យពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ចុះផ្សាយដោយលោកជាអ្នកពេញចិត្តក្រៃលែងចំពោះអក្សរសាស្ត្រ។ យើងក៏សូមថ្លែងអំណរដ៏លើសលុបចំពោះកវីរូបនេះផង។
ពពួកអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងអ្នកនិយមពាក្យកាព្យឃ្លោងដែលធ្លាប់អាន ធ្លាប់សិក្សាអត្ថបទនេះ ជាច្រើននាក់ បានមកសុំឱ្យយើងចាត់ចែងយកមកបោះពុម្ពសារឡើងជាថ្មីម្តងទៀត ធ្វើជាសៀវភៅមួយដោយឡែក។ យើងក៏ចាត់លោក លី ធាមតេង អ្នកស្រាវជ្រាវប្រចាំវិជ្ជាឋានយើង ឲ្យរើអត្ថបទនេះមកផ្ទៀងផ្ទាត់សេចក្តី និងតម្រូវអក្ខរាវិរុទ្ធដែលភ្លាំងភ្លាត់ កាលបោះពុម្ពលើកមុន ឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ហើយនិងធ្វើនយលក្ខណៈខ្លះពន្យល់ ពាក្យណាដែលពិបាកៗ ដូចជាពាក្យដែលគេធ្លាប់ប្រើតែកាលពីសម័យនោះ ពាក្យខ្លះក្លាយមកពីភាសាបរទេស និងពាក្យខ្លះទៀតជាសំដីអ្នក ស្រុកនៅភូមិភាគបាត់ដំបង — សៀមរាប — ហើយដែលអ្នកខេត្តដទៃទៀតពុំសូវធ្លាប់ឮ។ ការបន្ថែមនយលក្ខណៈបែបនេះ ដើម្បីជួយសម្រួលអ្នកអានទូទៅ ជាពិសេសអ្នកសិក្សាដែលមានវ័យនៅក្មេងៗ ឲ្យបានងាយយល់ អាចឈោងចាប់ន័យនិងរសខ្លឹមសារ ក្នុងពាក្យកាព្យនេះបានច្បាស់លាស់។ ប៉ុន្តែទោះបីជាខំយ៉ាងនេះក្តី ក៏គង់នៅមានខ្វះចន្លោះច្រើនទៀតមិនខាន យើងក៏សុំអភ័យទោសចំពោះលោកអ្នកអាន អំពីការខ្វះខាតភ្លាំងភ្លាត់ខ្លះក្រៅចេតនានេះផងដែរ។
គោលបំណងធំរបស់យើង គឺការបំផុសនូវពាក្យកាព្យ និងធ្វើឲ្យលេចភ្លឺត្រចះត្រចង់ឡើងនូវសម្ផស្សកាព្យ សំនួនវោហា ព្រមទាំងអត្ថរសជាខ្លឹមសារ ដែលកវីបានបង្កប់នៅលាយឡំក្នុងអត្ថបទនេះ ព្រោះថារបស់ល្អយ៉ាងណាក៏ដោយ បើគេពុំបានលាតត្រដាងឲ្យឃើញរូបឆោមទេ ស្ថិតនៅលាក់ខ្លួនដោយកៀនកោះ របស់នោះឯងក៏ពុំមានប្រយោជន៍អ្វីឡើយ ហើយជាការឥតអំពើថែមទៀត។ ដូច្នេះ យើងត្រូវតែព្យាយាមលើកយកមកផ្សាយជាសាធារណៈ ទើបបានជាការសិក្សា យកជាបទពិចារណា បង្កើនស្មារតីចេះដឹង ឲ្យកាន់តែបរិបូណ៌ឡើង ដើម្បីជាហិតប្រយោជន៍ចំពោះអ្នកអាន អ្នកសិក្សាទូទៅ។
ពិតមែនហើយ អត្ថបទនេះ អ្នកនិពន្ធអធិប្បាយតាមការពិតទាំងស្រុង គឺលោកឃើញយ៉ាងណា ឮយ៉ាងណា គិតយល់យ៉ាងណា លោកក៏សរសេរយ៉ាងនោះ ប៉ុន្តែធម្មតាការពិតពេក រមែងប៉ះពារទៅលើនេះ លើនោះ នាំឲ្យកើតរង្កៀសខ្លះ ក៏មិនខានដែរ។ តែណ្ហើយចុះ យើងសុំចម្លងទាំងស្រុងតាមអត្ថបទដើម ឥតហ៊ានកែ ហ៊ានបំផ្លើស មួយម៉ាត់ណាឡើយ ត្បិតចង់រក្សាលក្ខណៈដើមឲ្យនៅបរិសុទ្ធ ហេតុការណ៍ចាស់ៗ ក៏ឲ្យនៅគ្រប់ សម្រាប់ឲ្យអ្នកអាន អ្នកសិក្សាឆ្លុះមើលឃើញរបៀបរបបការរស់នៅនៃស្រុកយើង និងចិត្តគំនិតរបស់អ្នកស្រុកយើងកាលពីសម័យនោះ។ ដូច្នេះ បើលោក អ្នកអានឆ្ងល់ត្រង់ណា ឃើញពុំសមត្រង់ណា ក៏សុំរិះគិត យកកាលទេសៈធ្វើជាប្រមាណ ទើបកាត់សេចក្តីសង្ស័យទាំងនោះបាន។
ទីបំផុត ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ សូមជូនសេចក្ដីកោតសរសើរយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ ចំពោះសន្តានចិត្តលោកកវី សុត្តន្តប្រីជា ឥន្ទ ដែលបានទុកស្នាដៃជាច្រើនក្នុងអក្សរសាស្ត្រ និងវប្បធម៌ជាតិ រាប់ថាជាអ្នកប្រាជ្ញអក្សរសាស្ត្រមួយរូបយ៉ាងឆ្នើម ក្នុងដើមសតវត្សទី ២០។
ភ្នំពេញ ថ្ងៃទី ៣០ មីនា ១៩៦៧ | ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ
The Buddhist Institute previously published the article “The Poem of Niras Nokor Wat” in the 1934 issue of Kampuchea Suriya magazine, vol. 7−8−9. At that time, the poet entrusted the work to the Institute for publication, reflecting his deep passion for literature. We would also like to express our deepest gratitude to this poet.
Many scholars and poetry enthusiasts who have studied this work have requested its republication as a standalone book. In response, we engaged Ly Theam Teng, a researcher at our institute, to review the article, ensuring accurate spelling and grammatical correctness based on the previous edition. Additionally, Teng provided explanations for challenging terms, including words from earlier generations, loanwords from foreign languages, and regional dialects from the Battambang-Siem Reap area, which may be unfamiliar to readers from other provinces. These clarifications aim to make the text more accessible, especially for younger scholars, by enhancing their understanding of its meaning and content [see some examples below]. Despite our best efforts, there may still be some oversights, for which we sincerely apologize.
Our primary goal is to illuminate the poem’s words and highlight the beauty, rhetoric, and depth of meaning that the poet has embedded within it. Regardless of how profound something may be, if its beauty remains concealed, it risks becoming meaningless and unappreciated. Therefore, we must strive to bring this work to the public, encouraging study and reflection, and fostering a deeper awareness that enriches the knowledge of readers and scholars alike.
In this publication, the author presents the truth as he perceives it, based on what he has seen, heard, or thought. While the unvarnished truth can sometimes lead to unintended consequences, we have chosen to reproduce the original text faithfully, without any embellishments. Our aim is to preserve its authenticity, allowing readers and scholars to witness the way of life in our country during the earlier generation. Therefore, should any reader or scholar find certain aspects questionable or inappropriate, please consider the circumstances as an estimate to cut those doubts.
Lastly, the Buddhist Institute wishes to express its deepest appreciation to the poet Suttantaprija Ind, whose numerous contributions to national literature and culture have established him as a distinguished literary figure of the early 20th century.
Phnom Penh, March 30, 1967, The Buddhist institute.
Spelling evolution
Between the 1934 and 1969 editions of Niras Nokor Wat, some words have been altered in their written form, though their pronunciation likely remained the same. Below are a few examples comparing words as they appear in the 1934 version with their counterparts in the 1969 version:
- កែវជីវា — កែវជីវ៉ា ‘the light of my life’
- ទីបូរាណ — ទីបុរាណ ‘ancient place’
- ភទ្របុទ — ភទ្របទ ‘Bhadrapad’ (tenth month of the Cambodian lunar calendar corresponding to mid-August — mid-September)
- ភក្តី — ភ៍ក្តី ‘loyal’
- ផ្ជុម — ផ្ជុំ ‘Pchum’, short for Pchum Ben, the Cambodian fall festival celebrating the deceased ancestors.
- បទ — បត់ ‘turn’
- យិថ្កា — យុថ្កា ‘anchor’
- តំបន់ — ដំបន់ ‘area’
- សក្តិ៍ — សក្តិ ‘rank’
- ពន់ដា — ពន្ធដារ ‘tax’
- ផុក — ភក់ ‘mud’
In both versions, the Khmer transliteration of the name of the first Conservateur d’Angkor, Jean Commaille, remained unchanged: មោនសៀរកុម្ម៉ៃ ‘Monsieur Komai’.
Integrating the Past into the Curriculum
The short excerpt of Niras Norkor Wat in the Grade 8 Khmer Literature book (pp. 108 – 110) includes a part where Suttantaprija Ind describes the beauty of the lion statues guarding the entrance of the temple. However, some careless people used the stone as a sharpener for their knives. He also mentions the naga statues that line the handrail, which were later broken and fell to the ground in pieces, leaving only the pedestals standing. It is truly sad that these majestic stones, left by our Khmer ancestors and meant to last for generations, are now in ruins.
អនិច្ចាតោថ្មលោកកសាង មើលថាថាងយ៉ាងរស់ស្ទុះប្រែប្រាយ
ឥឡូវមកធ្លាយធ្លាក់បាក់ខ្ចាត់ខ្ចាយ ស្តាយអើយស្តាយមិនគួរមកពិការ។
មានអ្នកព្រៃចង្រៃឥតគំនិត ទៅសំលៀងកាំបិតគ្រឿងប្រហារ
ឱ្យខូចខាតសាច់បង់អាសា មិនស្តាយការស្នាដៃបុរាណសោះ។
ឱតោអើយតោឈរមិនមើលមៀង មកឱ្យគេសំលៀងខ្នងតោចុះ
ម្តេចមិនខឹងខាំវាសំលៀងនោះ ឱ្យវាលុះក្តីមរណ៍យក៍វាទៅ។
អាណាអើយបំផ្លាញរូបតោលោក គ្មានប្រយោគឱ្យយល់ការរាក់ជ្រៅ
គួរឬលោកខំសាងតាំងទុកនៅ មកសត្រូវបំផ្លាញរបស់លោក។
គន់ៗស្ពានថ្មតប្រជិត ជាក្តារថ្មដាសដិតប្រកិតគោក
ទោះដំរីថ្មបរជាន់ក៏គ្មានយោក ឥឡូវជ្រោកស្រុតខ្លះតែដើរបាន។
បង្កាន់ដៃឆ្នៃវាសុក្រី ដប់សិរសីដូចស្និតជិតជុំប្រាណ
លើកពពារឡើងពភ្លាក់ហាក់ហៅហាន សម្តែងប្រាណប្រួញរួមជាមួយគ្នា។
មើលនាគរាជអង់អាចអំណាចស្ញែង ខ្លួនក៏វែងក្បាលក៏វក់តាមទ្វារ
លូនលើស្ពានមានជើងកល់គង្គា កន្ទុយបែកញែកគ្នាតាធ្លាផ្លូវ។
ឱរូបវាសុគ្រីពឥតក្រែងគ្រុឌ តាំងសម្តែងរឹទ្ធិរុទ្ធតសត្រូវ
ប្រសិនគ្រុឌមកយល់យ៉ាងពុំនៅ គង់ស្ទុះទៅជ្រកក្នុងកសិណនេះ។
នាគអើយនាគបាសាណបូរាណសាង ពីដើមយ៉ាងល្អឯងដូចម្តេចអេះ
ឥឡូវនាគងាកធ្លាក់បាក់របេះ ឃើញតែរាងយ៉ាងនេះអស់លំអ។
ខ្លួនក៏ឃ្លាតក្បាលក៏ឃ្លៀងទៅដោយខ្លួន ឃើញតែក្បួនជើងទៀនប្រចាំទ្រ
ស្តាយអើយស្តាយស្នាដៃលោកតែងមក៏ មិនតាំងតថាវរៈឱ្យវែងទៅ។
ឱអនិច្ចាសង្ខារនាគាថ្ម ហ្មាយស្ថិតស្ថេរចីរកាលនៅ (not word for glossary)
នេះពុំទាន់ប៉ុន្មានមកហ្មងសៅ មករុះរោយធ្លាយទៅទីទៃផ្តាស។
Translation:
Oh, how pitiful is the sacred Singha, built by our ancestors
Once so lively, as if brimming with movement.
Now broken, collapsed upon the earth
What a tragedy, to see you rendered powerless.
There are the mindless ones from the jungle,
Sharpening their knives and weapons.
Bringing damage and destruction,
Showing no grief for ancient works lost.
Oh Singha, why do you stand, unseeing?
Let them whet their blades upon your back?
Why not awaken in anger and fierce,
To strike them down and grant them death?
Which fool has shattered our ancestors’ Singha?
Brainless, without the least understanding.
Was it not built with toil to be our legacy?
And now the enemy ruins what was theirs.
Looking at the stones, aligned in gentle span,
forming a steadfast board, bound deep to earth.
Even should an elephant cross, they would not move,
though some have shrunk with time, but still we can walk on.
The handrail carved as the King of Nagas,
ten heads unfurl like glumes upon one body.
Its hood flares open, fierce and proud,
the coils revealed, united in their might.
Gazing at the Naga, fierce and strong,
its body stretched long, head guarding the doors.
It slithers along the bridge, footrests skimming the water,
its tail forks, tracing paths across the crossing.
Oh, the statue of Viasugrīva, unafraid of Garuda, (Viasugrīva — likely, the writer actually meant Vāsuki, the king of the nāgas.)
displaying your might before the foe.
Should the Garuda descend, you would not linger,
you’d leap into the moat to escape.
Oh, ancient Naga, crafted by the hands of old,
how wondrous your beauty, from the dawn of time.
Yet now you lie broken, fallen to the ground,
and in this state, your grace is lost to view.
The body and head have fallen, torn apart,
leaving only the pedestal to stand.
Oh, how sad the work of our ancestors,
not meant to endure through eternity.
Oh, such sorrow for the life of the stone Naga,
a testament meant to last for eternity.
Though not yet aged, it now meets tragedy,
fallen to pieces, scattered on the ground.
